Żądanie zniesienia współwłasności jest uprawnieniem każdego ze współwłaścicieli. Można z niego skorzystać w każdym czasie, o ile uprawnienie to nie zostało wyłączone na określony czas. Jeśli strony nie potrafią się porozumieć w kwestii zniesienia współwłasności, pozostaje możliwość zwrócenia się z tą sprawą do sądu. O tym z czym należy liczyć się w trakcie sprawy o zniesienie współwłasności i jak to przekłada się na czas rozpoznania sprawy będzie mowa niżej.
Jak przebiega rozprawa o zniesienie współwłasności?
Przy rozważaniach dotyczących sprawy o zniesienie współwłasności nasuwa się w pierwszej kolejności pytanie, czy wniosek o zniesienie współwłasności może zostać oddalony przez sąd. W orzecznictwie wskazuje się, że sąd obowiązany jest oddalić wniosek jedynie w dwóch sytuacjach. Po pierwsze, gdy z wnioskiem wystąpi osoba niebędąca współwłaścicielem. Po drugie, gdy z żądaniem wystąpi współwłaściciel, któremu wyłączono uprawnienie do zniesienia współwłasności. Uprawnienie do żądania zniesienia współwłasności może zostać wyłączone np. w drodze umowy z innymi współwłaścicielami. Czas, na jaki uprawnienie może być wyłączone wynosi 5 lat (przy czym termin ten może zostać przedłużony). Jeśli w tym czasie, współwłaściciel objęty umową wystąpi z takim żądaniem, wówczas sąd powinien oddalić wniosek.
Innymi słowy, jeśli z wnioskiem zwraca się osoba uprawniona (czyli współwłaściciel), a uprawnienie to zniesienia współwłasności nie zostało wyłączone, to co do zasady sąd nie może oddalić wniosku o zniesienie współwłasności. Co więcej, w doktrynie wskazuje się ponadto, że sąd co do zasady nie może oddalić wniosku o zniesienie współwłasności, nawet jeśli sprzeciwiają się temu pozostali współwłaściciele. W praktyce oznacza to, że bardzo rzadko dochodzi do sytuacji w których żądanie o zniesienie współwłasności zostaje oddalone przez sąd.
Ile czasu trwa sądowe zniesienie współwłasności?
Wspomniano już, że sąd co do zasady nie może oddalić wniosku o zniesienie współwłasności. Nie oznacza to jednak, że każde postępowanie przebiegnie sprawnie, albowiem w jego trakcie porusza się wiele kwestii. Pierwszą z nich jest sposób zniesienia współwłasności. Przepisy przewidują trzy sposoby zniesienia współwłasności: podział rzeczy, przyznanie rzeczy jednemu ze współwłaścicieli albo sprzedaż rzeczy wspólnej. Ustawodawca preferuje pierwszy z wymienionych – podział rzeczy – choć nie zawsze jest on możliwy. Jeśli żaden ze współwłaścicieli nie będzie zgadzał się na taką formę zniesienia współwłasności, bądź istnieją przeszkody do dokonania takiego podziału (np. w przypadku samochodu), bądź gdyby podział pociągałby za sobą istotną zmianę rzeczy lub znaczne zmniejszenie jej wartości, sąd będzie rozważał inne sposoby zniesienia współwłasności. Wówczas może on przyznać rzecz jednemu ze współwłaścicieli z obowiązkiem spłaty pozostałych. W takiej sytuacji, trzeba ustalić komu należałoby przyznać rzecz, co w razie sporu współwłaścicieli może nie być łatwe, zwłaszcza, gdyby każdy z nich domagał się przyznania mu rzeczy na wyłączną własność. Jeśli każdy ze współwłaścicieli jest zainteresowany przejęciem rzeczy, sąd powinien rozważyć usprawiedliwione interesy osób uprawnionych.
Kolejnym sposobem zniesienia współwłasności jest sprzedaż rzeczy w drodze licytacji, którą zarządza się m.in. wtedy, gdy podział fizyczny jest niemożliwy, bądź żaden ze współwłaścicieli nie zgadza się na podział rzeczy, a jednocześnie żaden z nich nie chce przejąć rzeczy na własność.
Podsumowując, o sposobie zniesienia współwłasności rozstrzyga sąd, który powinien zasięgać opinii uczestników postępowania. Warto wiedzieć, że co do zasady zgodny wniosek uczestników w kwestii sposobu zniesienia współwłasności jest dla sądu wiążący. Jak widać, sposób zniesienia współwłasności w razie braku porozumienia współwłaścicieli nie jest oczywisty, dlatego też odmienne stanowiska uczestników w tej materii niewątpliwie przyczynią się do przedłużenia postępowania.
Sądowe zniesienie współwłasności – ile trwa?
W postępowaniu o zniesienie współwłasności należy również liczyć się z koniecznością sporządzenia przez biegłego opinii w celu ustalenia wartości rzeczy, która dotyczy postępowania. Przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego będzie niezbędne zwłaszcza w przypadku zniesienia współwłasności poprzez przyznanie całej rzeczy jednemu ze współwłaścicieli, ale także w razie podziału fizycznego, jeśli uczestnicy nie będą zgodni co do wartości rzeczy. Dlatego też szacując długość postępowania, trzeba doliczyć czas, jaki zostanie wyznaczony biegłemu na sporządzenie opinii. Warto mieć na uwadze, że rozprawy zwykle – choć nie zawsze – wyznaczane są w odstępie kilku miesięcy. Z kolei operat co do zasady jest ważny przez 12 miesięcy. To z kolei rodzi ryzyko, że opinia przez biegłego może ulec dezaktualizacji, co będzie rodziło konieczność jej uzupełnienia.
Ile trwa zniesienie współwłasności?
Warto wiedzieć, że postępowanie o zniesienie współwłasności nie ogranicza się wyłącznie do zniesienia tego stosunku. Na mocy przepis kodeksu postępowania cywilnego sąd rozstrzyga m.in. również wzajemne roszczenia współwłaścicieli z tytułu posiadania rzeczy oraz poniesionych na wspólną rzecz nakładów. To z kolei wiąże się z koniecznością przeprowadzenia szerszego postępowania dowodowego i oszacowania wartości pobranych pożytków bądź poczynionych nakładów. Co istotne, po zapadnięciu prawomocnego postanowienia o zniesieniu współwłasności uczestnik nie może dochodzić tych roszczeń, nawet jeśli nie zostały one zgłoszone w sprawie o zniesienie współwłasności.
Tytułem podsumowania, podkreślić trzeba, iż na długość postępowania wpływa szereg okoliczności. Jest to uzależnione od przede wszystkim od tego, czy współwłaściciele są zgodni w kwestii sposobu zniesienia współwłasności i wartości przedmiotu objętego współwłasnością. Na długość postepowania ma również przedmiot współwłasności i związane z nią poboczne roszczenia. Od tego bowiem zależy zakres postępowania dowodowego, jaki trzeba będzie przeprowadzić. Postępowanie może zakończyć się na jednej rozprawie (zwłaszcza, gdy uczestnicy będą zgodni we wszystkich kwestiach), a niekiedy może trwać nawet kilka lat.